Starość jest naturalnym i nieuniknionym etapem życia, w którym dochodzi do istotnych zmian w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej funkcjonowania człowieka. Starości nie należy kojarzyć z biernym czekaniem na śmierć czy ze śmiercią, lecz musi ona być postrzegana jako droga ku życiu. Podstawowym zadaniem człowieka starszego jest przystosowanie się do zmieniających się warunków życia i modyfikowanie ich do własnych zmieniających się z wiekiem potrzeb. Zachowanie wysokiej aktywności fizycznej, umysłowej i społecznej stanowi jeden z czynników prognozujących dłuższe trwanie życia, umożliwia starszym ludziom zachowanie autonomii i niezależności, a tym samym przyczynia się do poprawy jakości ich życia.
Aktywność podejmowana w podeszłym wieku może spełniać wiele funkcji:
– adaptacyjną: pomaga w lepszym przystosowaniu się osób starszych do życia w nowej sytuacji społecznej i rodzinnej,
– integracyjną: prowadzi do integracji w grupie, do której należą ludzie starsi, i uzupełnia różne braki, – kształcącą: pomaga rozwijać i doskonalić cechy oraz predyspozycje osobowościowe,
– rekreacyjno-rozrywkową: likwiduje stres, przywraca chęć do życia, wypełnia czas wolny,
– psychospołeczną: prowadzi do poprawy jakości życia, umożliwia odczuwanie satysfakcji życiowej i podnosi autorytet jednostki.
Rodzaj aktywności jest uzależniony nie tylko od indywidualnych preferencji, stanu zdrowia, posiadanego zasobu umiejętności społecznych, ale też w dużej mierze odzwierciedla kontekst społeczny wymiarów ludzkiego działania.
Współczesne społeczeństwo jest społeczeństwem „starzejącym się”. Proces ten mocno się dynamizuje, i będzie się nasilał. Dlatego konieczne jest aktywizowanie zasobów ludzkich, w tym senioralnych. Wyniki badań amerykańskiej Fundacji Mac-Arthura wskazują, że „około 70 procent procesów związanych ze starzeniem się oraz etapem życia zwanym starością – można formować, poprawiać, słowem: można wywierać na te procesy pozytywny wpływ. Starość może być zdrowa i dająca zadowolenie seniorowi” .
Zmiany demograficzne i wzrost ilości osób starszych stawia duże wyzwania w zakresie prowadzenia polityki senioralnej, nie tylko na poziomie krajowym ale również na poziomie lokalnym. Seniorzy powinni być traktowani jako równoprawni partnerzy w dyskusji na temat problemów i rozwiązań oraz mieć wpływ na decyzje ich dotyczące na poziomie gminy. Rady seniorów, stowarzyszenia seniorów, nieformalne grupy zainteresowań, Uniwersytety III wieku, to grupy które powinny być zapraszane do dyskusji oraz podejmowania decyzji w zakresie form wsparcia kierowanych do seniorów.
W ramach działań na rzecz aktywizacji seniorów, wzmocnienia ich pozycji w decyzjach podejmowanych przez samorząd lokalny, tworzenia warunków do większego zaangażowania osób 60+ i zwiększania poczucia wpływu na bieg spraw lokalnych powstał projekt pn. „Rady seniorów – wzmacnianie aktywności obywatelskiej w rejonie wałbrzysko-kamiennogórskim”, którego głównym celem jest zainicjowanie procesu powoływania Rad Seniorów w gminie wiejskiej Kamienna Góra oraz gminie miejskiej Szczawno – Zdrój. Projekt realizuje Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Granica” przy współpracy Fundacji Zielona Akcja, Urzędu Gminy Kamienna Góra oraz Urzędu Miasta Szczawno – Zdrój. Zakłada on wsparcie powstawania nowych Rad Seniorów w samorządach lokalnych, organizację działań upowszechniających politykę senioralną oraz ideę partycypacji seniorów w gremiach rządzących na poziomie lokalnym i regionalnym oraz szkolenia i warsztaty dla członków przyszłych Rad Seniorów. Swoje doświadczenia z funkcjonowania Rad seniorów przekażą członkowie Rad z Lubawki i Mieroszowa.
W czerwcu b.r. odbyły się pierwsze spotkania i warsztaty z seniorami z powyższych gmin. Jednym z ważniejszych działań w projekcie jest organizacja Obywatelskiej Szkoły Seniora dla liderów oraz przedstawicieli grup senioralnych. Zadaniem szkoleń i warsztatów odbywających się w jej ramach jest podniesienie kompetencji liderskich seniorów, zdiagnozowanie potrzeb seniorów, podniesienie umiejętności pełnienia funkcji opiniodawczo – konsultacyjnych, inicjatywnych i komunikacyjnych, umiejętności tworzenia rekomendacji dla samorządów, udziału w konsultacjach, ostatecznie przygotowanie do powołania Rady Seniorów.
Rada Seniorów może być powołana przez Radę Gminy na podstawie art. 5c ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (z późn. zm.). Mimo upływu tak długiego czasu od wejścia ustawy w życie gminne rady seniorów ciągle są instytucją mało popularną i niezbyt powszechną.
11 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustaw ustrojowych: o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym oraz o samorządzie województwa z 9 marca 2023 roku (Dz. U. poz. 572), która zwiększa rolę rad seniorów w funkcjonowaniu samorządów, jednak zmiany, jakie przyniosła, czyli wzrostu znaczenia roli seniorów we współczesnym świecie, niewiele zmieniły.
Według zapisu ustawowego gminne rady seniorów pełnią funkcje konsultacyjne (możliwość opiniowania lokalnych strategii, programów rozwoju, projektów uchwał podejmowanych przedsięwzięć czy inwestycji), doradcze (możliwość zgłaszania uwag i sugestii władzom gminy), a także inicjatywną. Mogą zgłaszać opracowane we własnym gronie rozwiązania i propozycje działań na rzecz osób starszych. Nie ulega wątpliwości, że funkcjonowanie rad seniorów w dużej mierze jest determinowane składem osobowym, dlatego ważne jest, z jakich środowisk rekrutują się reprezentanci starszego pokolenia w gminie i jak są przygotowani do pełnienia tej funkcji.