Podsumowanie warsztatów
Jednym z ważnych działań projektu pn. Rady seniorów – wzmacnianie aktywności obywatelskiej seniorów w rejonie wałbrzysko kamiennogórskim, realizowanego przez Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Granica” przy współpracy Fundacji Zielona Akcja, Urzędu Gminy Kamienna Góra oraz Urzędu Miasta Szczawno – Zdrój, była organizacja Obywatelskiej Szkoły Seniora dla liderów seniorów oraz przedstawicieli grup inicjatywnych powołujących Rady Seniorów.
Podczas szkolenia w dniach 4-6 września w Sosnówce, Gmina Podgórzyn, seniorzy zaangażowani w realizację projektu pracowali nad tematami istotnymi z punktu widzenia utworzenia Rady Seniorów. Warsztaty dały możliwość podniesieniem kompetencji liderskich, zdiagnozowania potrzeb seniorów, które powinna zaspokajać Gmina w drodze świadczenia powszechnie dostępnych usług a na które Rada Seniorów może mieć wpływ, zaczerpnięcia praktycznych porad podczas wyjazdu studyjnego od Rady Seniorów z Podgórzyna, poznania funkcji na płaszczyźnie Rady Seniorów – organy gminy, dowiedzieli się jak wypracować rekomendacje oraz jak ważne są konsultacje. Instruktorzy podjęli również próbę zaprzyjaźnienia seniorów z komputerem i Internetem. Wszystko po to, aby osiągać lepsze,
wymierne rezultaty.
Podniesienie kompetencji liderskich wymagało przepracowania takich zagadnień jak umiejętność komunikacji, delegowanie zadań, podejmowanie decyzji, odporność na stres, zdolność do adaptacji, dobra organizacja, motywowanie czy konsekwencja. Komunikacja to temat, który okazał się dla seniorów bardzo istotny. Przekazywanie informacji w sposób prosty i zrozumiały nie zawsze bywa proste. Seniorzy pracowali nad formułowaniem pytań lub prośby bez okazywania negatywizmu i agresji, budowaniem dialogu, umiejętnością dostosowania stylu komunikacji do rozmówcy, umiejętnością słuchania rozmówcy oraz rozumienia jego emocji czy potrzeb. Takie umiejętności pomogą odpowiednio budować komunikację w ramach działania Rady Seniorów, pozyskiwać i przekazywać informacje pochodzące od społeczności senioralnej jak i komunikację z organami gminy.
Diagnozowanie potrzeb seniorów polegało na wskazaniu problemów, które ich zdaniem najczęściej dotykają osoby starsze i na które Rada Seniorów może mieć wpływ. Główną barierą ograniczającą seniorów jest stan zdrowia i problemy z tym związane wynikające z wieku. Ponadto seniorzy wskazywali: bariery architektoniczne, utrudniony dostęp do placówek medycznych, małą liczbę placówek wspierających osoby starsze, utrudniony dostęp do placówek opiekuńczych. Inne problemy to m.in.: niewystarczająca ilość form spędzania czasu wolnego, brak wydarzeń sprzyjających integracji społecznej, problemy z przemieszczaniem się. Seniorzy zwracali także uwagę na to, że mała liczba osób jest przygotowana do opieki nad osobami starszymi, pomimo tego, że mamy do czynienia ze zwiększającą się liczbą osób w wieku poprodukcyjnym. Seniorzy zwracali uwagę na niewystarczającą liczbę domów dziennego pobytu oraz powstawanie ich w miejscach, które posiadają tereny zielone. Wskazywano na niewystarczającą opiekę lekarską, szczególnie lekarzy specjalistów. Seniorom brakuje osób, które zajmowałyby się dorywczą opieką osób starszych, do których można się zwrócić z różnymi problemami dnia codziennego.
Seniorzy zapytani o to, „W jakich zajęciach najchętniej by uczestniczyli?” wskazali zajęcia gimnastyczne dla osób starszych, piesze wycieczki oraz wszelkie zajęcia sportowe, które poprawiły by sprawność seniorów. Wśród innych propozycji zajęć, które powinny zostać organizowane znalazły się warsztaty praktyczne, dzięki którym osoby starsze będą mogły dzielić się uzyskaną wiedzą z wnukami i rodziną, co pozwoli na integrację międzypokoleniową. Podkreślano także fakt, aby organizować więcej zajęć dla mężczyzn. W związku z postępem technologicznym należy organizować większą liczbę kursów komputerowych, czy obsługi telefonów. Na zapytanie „W jakich wydarzeniach chcielibyście wziąć udział?” seniorzy wskazali wycieczki turystyczne, różne imprezy, festyny, pikniki, spotkania, kabarety, koncerty i kino plenerowe. Najczęściej jako przeszkodę wskazywali na brak osoby, z którą mogliby uczestniczyć w powyższych usługach, dużą odległość od obiektów, brak możliwości dojazdu dla osób z niepełnosprawnościami, dostosowanie budynków do tych osób lub po prostu brak chęci. Nieuczestniczenie może również wynikać z braku wiedzy na temat organizowanych działań na terenie Miasta czy Gminy.
Z wypowiedzi uczestników warsztatów wynika, że większość z nich stara się aktywnie spędzać swój czas wolny. Chodzą do teatru, filharmonii, kina, biorą udział w wieczorkach tanecznych, spotykają się z rodziną, znajomymi, opiekują się wnukami oraz wyjeżdżają na wycieczki zarówno po kraju, jak i zagranicy, zwiedzają ciekawe miejsca. Popularną aktywnością wśród seniorów jest nordic walking, uprawianie działki oraz rozwiązywanie krzyżówek. Pojawiły się także opinie mówiące o tym, że seniorzy są bardzo zaangażowani w pracę na rzecz pozostałych osób starszych i chętnie im pomagają.
Jednym z elementów programu Obywatelskiej Szkoły Seniora był wyjazd studyjny do Podgórzyna i dzielenie się dobrymi praktykami z Radą Seniorów gminy Podgórzyn. Tematem prowadzonych rozmów była polityka senioralna oraz działania Rad Seniorów na szczeblu wojewódzkim i krajowym. Rada Seniorów z Podgórzyna udzieliła seniorom wiele praktycznych porad dotyczących zakładania Rady Seniorów oraz podejmowania działań.
Funkcje na płaszczyźnie Rada Seniorów – organy gminy sprowadzają się do konsultacyjnej, doradczej i inicjatywnej. Prowadzenie konsultacji z Radą Seniorów przez władze gminy to zaczerpnięcie informacji, pozyskanie wiedzy co do stanowiska lokalnego społeczeństwa w zakresie przedmiotu objętego opiniowaniem. Seniorzy dowiedzieli się, że o takie konsultacje może wystąpić zarówno organ gminy, jak i sama Rada Seniorów. Jednakże wyniki konsultacji, poza przypadkami jednoznacznie wskazanymi w przepisach prawnych, nie mają charakteru wiążącego dla władz gminy. Organ gminy nie ma prawa ograniczać materii, w której będzie działała Rada Seniorów a więc mogą być to wszystkie sprawy lokalne ważne dla ludzi starszych.
Cechą konsultacji jest to, że mają one charakter raczej punktowy natomiast doradztwo jest pewną ciągłością wyrażająca się w stałej obecności przy podmiocie, któremu się doradza. Seniorzy dostrzegli, że doradztwo wiąże się z posiadaniem przewagi informacyjnej lub koniecznością posiadania doświadczenia w Radzie Seniorów. Ustawodawca nie sprecyzował, komu powinna doradzać rada seniorów, należy zatem przyznać, że funkcja ta może być sprawowana w stosunku do organów samorządu terytorialnego.
Ostatnią z obligatoryjnie sprawowanych funkcji jest funkcja inicjatywna. Inicjatywa to pomysł jakiegoś działania. Z inicjatywą występuje zawsze pomysłodawca. Przyznanie Radzie Seniorów charakteru inicjatywnego (podobnie jak doradczego), nie zostało zakreślone przez ustawodawcę, co pozwala na podejmowanie wszelkiego rodzaju inicjatyw zgodnych z zakresem zadań gminy, nie naruszając zasad kompetencyjności organów gminy. Takie rozwiązanie zostało przyjęte przez uczestników warsztatów z dużym entuzjazmem. W swoim działaniu członkowie Rad Seniorów mogą wspólnie identyfikować potrzeby środowisk senioralnych, poszukiwać rozwiązań i wypracować rekomendacje dla samorządów. Utworzone przez nich uwagi, opinie i przemyślenia bywają niezwykle cenne a przekazane w formie rekomendacji władzom samorządowym mogą zdziałać wiele dla społeczności lokalnej, a bardzo wiele dla poprawy życia osób starszych.
Kompetencja powołania i nadania statutu Rady Seniorów przynależy do Rady Gminy lub Rady Miasta. W tym celu należy złożyć wniosek o powołanie Rady Seniorów. Seniorzy zwrócili uwagę na konieczność monitorowania, na jakim etapie jest sprawa. Uznali, że istotne jest uczestnictwo w sesjach rady oraz posiedzeniach jej komisji, na których temat będzie omawiany. Monitorowany proces powstawania statutu zakończony zostaje udziałem w konsultowaniu jego treści.
W ramach przeprowadzanych warsztatów seniorzy zapoznali się z możliwościami dostępu do informacji o działaniach gminy przez Internet. Zostały przeanalizowane strony internetowe gmin oraz dostęp do kluczowych dokumentów, które mogą mieć wpływ na politykę senioralną w gminie np. strategii rozwoju gminy, programu współpracy z NGO, dostęp do uchwał podejmowanych przez Rady Gmin, przegląd dobrych praktyk komunikacji Rad seniorów ze środowiskiem osób 60+ oraz mieszkańcami gmin. Uczestnicy warsztatów dzięki przeglądowi stron internetowych poszerzyli swoje kompetencje cyfrowe przydatne w przypadku powołania Rad Seniorów.
Wprowadzając seniorów w świat Internetu nie pominięto tematów zagrożenia dla seniora w sieci. Poruszone zostały najważniejsze zasady bezpieczeństwa, jak korzystaniem z bankowości internetowej, pilnowaniem swoich haseł dostępowych, nie wchodzenie w linki nadsyłane z nieznanych źródeł czy zachowanie bezpieczeństwa przy zakupach przez Internet.
Wzrost kompetencji niezbędnych do działania w Radzie Seniorów jest bardzo istotny. Skuteczność Rady Seniorów zależy bowiem, z jednej strony od wiedzy i zaangażowania jej członków, ale z drugiej od chęci współpracy i wsparcia ze strony władz. Bez spełnienia tych ostatnich warunków funkcjonowanie rady seniorów nie ma tak naprawdę większego sensu, a potencjał osób, które zostały do niej wybrane, będzie zmarnowany.
