10 października 2024 roku Stowarzyszenie Społeczno – Kulturalne „Granica” podpisało umowę z Muzeum Historii Polski w Warszawie na dofinansowanie zadania pn. „WATRA WRACA”, w ramach programu „PATRIOTYZM JUTRA” EDYCJA 2024.
Projekt WATRA WRACA zakłada cykl autorskich warsztatów w oparciu o dostępne i pozyskane materiały archiwalne, a także archiwum mówione dawnych pracownic Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego Watra z Lubawki.
W ramach projektu powstanie Wystawa Muzeum Społecznego WATRY, przeprowadzone zostaną międzypokoleniowe warsztaty sitodruku i zdobienia odzieży z wykorzystaniem oryginalnych printów zakładu.
Projekt odpowiada na potrzebę wzmocnienia tożsamości i patriotyzmu lokalnego i dyskusji o wyjątkowości dziedzictwa kulturalnego i unikalnej historii Dolnego Śląska. Realizacja zadania ma na celu zwrócenie uwagi na ogromny wkład wniesiony przez szwaczki, dziewiarki i inne pracownice WATRA w budowanie wizerunku miejscowości i lokalnego kapitału społecznego. Działania projektowe mają charakter partycypacyjny, reintegrujący i są dostępne bez konieczności pokonywania barier finansowych i lokalizacyjnych występujących w miejscu realizacji projektu.
Granica. Lubawka. Na Dolnym Śląsku. Na gruzach dawnej Fabryki Przemysłu Dziewiarskiego Watra znów ruszyły maszyny. Pracujące tam przed laty kobiety wzięły udział w „Śniadaniu Mistrzyń”. Dosłownie i w przenośni. Spotkały się, aby na zgliszczach fabryki porozmawiać o tym, jak się wtedy żyło. Jak się pracowało w tamtych czasach.
Zakłady Watra zajmują istotne miejsce w pamięci zbiorowej mieszkańców Lubawki. Przez blisko trzydzieści lat pracowało w nim kilka pokoleń kobiet, matek, żon. Kilka tysięcy. Mistrzynie, to szwaczki, krawcowe, majstrowe, pracownice licznych działów fabryki produkującej odzież na rynek polski, rosyjski i amerykański. Kobiety, które tworzyły trzon mieszkańców miejscowości przez dekady XX wieku.
Rozpoczynając projekt społeczny Śniadanie Mistrzyń, mieliśmy znikomą wiedzą o Watrze, zakładzie, który produkował pierwszej jakości bawełnę w ilościach ton niemożliwych dziś do zliczenia. Zatrudniał 2 500 kobiet w 1985. Był tętnem Lubawki i innych przygranicznych, górskich miasteczek.
Zapraszamy do wysłuchania audycji ze wspomnień Watry. Dziękujemy wszystkim Panią biorącym udział w rozmowach i spotkaniach. Realizacja audycji: Maria Anna Janicka.
Watra działała w latach 1965-1993. Zakłady powstały w XIX-wiecznym kompleksie niemieckich przędzalni, które po wojnie zostały przekształcone w polskie zakłady lniarskie Odra. Infrastruktura zakładów obejmowała dziewiarnię, farbiarnię, drukarnię, wzorcownię i szwalnię. Zakład posiadał ogromne magazyny, kotłownię, straż pożarną, zaplecze mechaniczne i transportowe oraz biura. Był jednym z największych w Polsce. Eksportowała bieliznę do Związku Radzieckiego i USA. Szyła serie bawełnianych ubrań dla wielu ważnych klientów w Polsce np. dla Mody Polskiej. W okresie swojej świetności zatrudniał ponad dwa i pół tysiąca osób. Większość stanowiły kobiety. W wyniku transformacji zakład upadł. Do dziś część kobiet nie odzyskała należnych wynagrodzeń. W 2015 roku niemalże wszystkie historyczne zabudowania zostały całkowicie wyburzone przez prywatnego właściciela. Historia Watry się dopełniła.
Projekt Śniadanie Mistrzyń finansowany w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Interwencje 2019.
Projekt Watra Wraca finansowany jest w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 dla operacji realizowanych w ramach projektu grantowego”.